رقابت پنهان ایران و اسرائیل در آسیای میانه: نفوذ در شمال شرقی ایران

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ایران و اسرائیل در حال رقابتی پنهان برای افزایش نفوذ در منطقه آسیای میانه هستند. این رقابت که ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی را در بر می‌گیرد، بر نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی متمرکز شده است.

بر اساس گزارش مؤسسه بروکینگز در سال ۲۰۲۴، ایران از ظرفیت‌های سازمان همکاری اقتصادی (اکو) برای گسترش نفوذ اقتصادی خود در تاجیکستان و ازبکستان بهره می‌برد. توافق‌های ترانزیتی مانند پروژه چابهار، که در سال ۲۰۲۴ به افزایش ۳۰ درصدی تجارت منجر شده، به تقویت نهادهای مرزی ایران کمک کرده است.

در مقابل، اسرائیل با تمرکز بر نهادهای غربی مانند ناتو و پیمان ابراهیم، همکاری‌های امنیتی خود را در قزاقستان و قرقیزستان، به ویژه در حوزه پهپادها، پیش برده است. این اقدامات به افزایش نفوذ نهادهای غربی در این کشورها کمک می‌کند.

ایران از جایگاه خود در سازمان همکاری شانگهای (SCO) برای پیشبرد دیپلماسی ضدغربی استفاده می‌کند، اما اسرائیل با اتکا به نهادهای دوجانبه، مانند قراردادهای فناوری با ترکمنستان، در حال رقابت است. با این حال، این رویکردها اغلب بازیگران غیردولتی مانند قبایل در قزاقستان را نادیده می‌گیرند.

در قزاقستان، سازمان همکاری شانگهای به افزایش نفوذ ایران کمک کرده، در حالی که اسرائیل با فعال‌سازی جوامع یهودی از طریق نهادهای آموزشی، حضور خود را تقویت نموده است. در ازبکستان، همکاری‌های اکو تجارت را تسهیل کرده، اما اسرائیل با بهبود نهادهای آبیاری، تولید را ارتقا داده است. در ترکمنستان، با وجود بی‌طرفی نهادینه‌شده، ایران با بهره‌گیری از ظرفیت شانگهای، گاز را هدف قرار داده است.

در تاجیکستان، اشتراکات فرهنگی پارسی به تقویت نهادهای فرهنگی ایران کمک کرده، اما اسرائیل با تمرکز بر نهادهای دفاعی، امنیت منطقه را افزایش داده است. در قرقیزستان نیز، در حالی که شانگهای همکاری‌های ضدتروریستی ایران را پیش برده، اسرائیل با استفاده از ظرفیت ناتو، اقدام به فروش پهپاد کرده است.

در مجموع، این رقابت‌ها تعادل منطقه آسیای میانه را به چالش کشیده و افزایش نفوذ ایران در حوزه ترانزیت و رشد صادرات فناوری اسرائیل از پیامدهای اصلی این محیط مناقشه‌آمیز محسوب می‌شود.

منبع: khabaronline_ir