درس‌های طلایی مدیریت آب از آسیای میانه برای ایران: راهکارهای نوآورانه در مواجهه با بحران کم‌آبی

آسیای میانه، منطقه‌ای که زمانی با رودخانه‌های پرآب آمو و سیردریا شناخته می‌شد، اکنون با بحران کم‌آبی گسترده و زمین‌های شور دست‌وپنجه نرم می‌کند. در واکنش به این چالش، کشورهای کلیدی منطقه به ویژه ازبکستان و قزاقستان در حال اجرای راهبردهای نوآورانه برای به‌روزرسانی زیرساخت‌های آبیاری و افزایش کارایی مصرف آب در بخش کشاورزی هستند. این منطقه که شامل کشورهای قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان می‌شود، تاریخی غنی دارد و زمانی مسیر مهمی از جاده ابریشم بوده است. در ماه مه ۲۰۲۵، بانک جهانی با تصویب یک تسهیلات ارزان‌قیمت به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار برای ازبکستان، پروژه‌ای را آغاز کرد که هدف آن نوسازی زیرساخت‌های آبیاری و زهکشی در پنج منطقه است. این پروژه نخستین فاز از یک برنامه منطقه‌ای بزرگ‌تر است که با همکاری بانک جهانی برای بهبود کارایی مصرف آب در آسیای میانه طراحی شده است. ازبکستان با اقلیم خشک و وابستگی زیاد به آبیاری (بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد مصرف آب کشور را به خود اختصاص می‌دهد)، یکی از اولویت‌های این برنامه است. در چارچوب این پروژه، ۲۵۹ کیلومتر از کانال‌های اصلی به بتن یا مواد مدرن مانند ژئوممبران بازسازی خواهد شد، حدود ۴۷۰ سازه هیدرولیکی جدید ساخته، و سیستم‌های کنترل با کنتورهای جریان و سامانه اسکادا (SCADA) نصب می‌شوند. پیش‌بینی می‌شود که با اجرای این طرح، ۵۴۰ میلیون متر مکعب آب در سال صرفه‌جویی شود، و مصرف انرژی (برق پمپاژ) نیز کاهش یابد. این اقدامات می‌تواند درس‌های ارزشمندی برای ایران در مواجهه با چالش‌های مشابه آبی ارائه دهد.

منبع: irna_1313