تحلیل اظهارات روحانی: آیا «جنگ دست ماست» به معنای سلب مسئولیت از متجاوز است؟

اظهارات اخیر حسن روحانی مبنی بر اینکه «تکرارنشدن جنگ دست ماست»، در حالی که در ظاهر بر اهمیت انسجام داخلی و مدیریت صحیح تأکید دارد، در باطن با چالش‌های جدی روبروست. این گزاره با کم‌رنگ کردن نقش متجاوز و تقلیل آغاز جنگ به عوامل داخلی، می‌تواند تصویری نادرست از مسئولیت‌پذیری در روابط بین‌الملل ایجاد کند.

در عرصه بین‌الملل، اصل بنیادین این است که برای آغاز جنگ، اراده یک طرف کافی است و دشمنی که قصد حمله دارد، حتی در صورت وجود حداکثر انسجام داخلی در طرف مقابل، می‌تواند جنگ را شعله‌ور سازد. این رویکرد که «جنگ دست ماست»، عملاً نوعی خودسرزنش‌گری جمعی را ترویج می‌دهد و مسئولیت ذاتی متجاوز را به جامعه و حاکمیت منتقل می‌کند.

مشکل اصلی این دیدگاه در چند محور خلاصه می‌شود:

* **کم‌رنگ کردن نقش متجاوز:** این جمله باعث می‌شود تا تمرکز از عامل اصلی جنگ (دشمن) برداشته شود.
* **انتقال عامل اصلی جنگ به داخل:** به جای تمرکز بر تهدید خارجی، تقصیر به عوامل داخلی نسبت داده می‌شود.
* **ایجاد تصویر غلط «اگر بهتر بودیم، دشمن حمله نمی‌کرد»:** این تصور، مسئولیت حمله را به قربانی نسبت می‌دهد.
* **کم‌اهمیت جلوه دادن بازدارندگی و قدرت‌سازی:** توان دفاعی و دیپلماسی فعال در برابر این گزاره رنگ می‌بازد.

تجربه تاریخی ایران نشان داده است که دشمن حتی در دوران ثبات داخلی نیز دست به اقدامات تهاجمی، خرابکارانه و تروریستی زده است. بنابراین، تبیین جنگ صرفاً با رویکرد «ما چگونه باشیم» ناقص و گمراه‌کننده است. این نوع روایت می‌تواند در بلندمدت منجر به ایجاد تصویری نادرست در نسل‌های آینده از علل جنگ و همچنین تضعیف فشار بین‌المللی بر متجاوز شود.

منبع: farsna